سینمای ایران، سینمایی به دور از نگاه‌های ژانری است. در میان فیلم‌های تولیدی ایرانی به زحمت می‌توان، آثاری خارج از درام‌های اجتماعی و کمدی پیدا کرد. جریانی که در سینمای ایران به راه افتاده کمتر پذیرای فیلم‌هایی است که در گونه‌ای غیر از اجتماعی ساخته شده باشند. ژانر ترسناک که در مارکت سینمایی همه‌ی کشورها جایگاه به خصوصی دارد و مخاطبان زیادی را به خود جلب می‌کند، در ایران چندان پرمخاطب نیست و تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند پذیرای ریسک ساخت چنین آثاری باشند. گویی فیلمسازی ژانر خط قرمز نانوشته‌ای برای سینمای ایران است که باید همه آن را رعایت کنند.
از لحاظ ژانرشناسی، گونه‌ی وحشت، به‌خاطر قراردادهایش متشکل از زیرمجموعه‌هایی است که در ایران تنها می‌توان چند مورد را در میان آثار تولیدی وحشت پیدا کرد. فیلم‌های ایرانی ترسناک عموما به جنبه‌ی ماورایی وحشت می‌پردازند و به‌خاطر محدودیت‌های تولید نمی‌توانند چندان وارد شاخ‌وبرگ‌های آنچنانی شوند و فیلمی باب میل تماشاگر پیگیر آثار ترسناک ارائه دهند. اگر کارنامهی سینمای وحشت ایران را بگردیم، به‌سختی می‌توان فیلمی تماشایی پیدا کرد. این آثار آنقدری تعدادشان کم است که مخاطب ایرانی از همان ابتدا ترجیح‌اش را روی فیلم‌های خارجی وحشت قرار می‌دهد. حال ما در این فهرست به بررسی و معرفی فیلم‌های ترسناک سینمای ایران پرداخته‌ایم از فیلم‌های قدیمی تا آثار تولیدی چند سال اخیر.
فیلم‌های این فهرست براساس نظر اعضای تحریریه یک گیمر انتخاب و رتبه‌بندی شده‌اند
بهترین فیلم های ترسناک ایرانی
۲۰. فیلم اقلیما
- کارگردان: محمدمهدی عسگرپور
- بازیگران: پانته‌آ بهرام، حسین یاری
- سال انتشار: ۱۳۸۵
خلاصه داستان: زنی به همسرش مشکوک می‌شود و بعد از این اتفاق شرایط نسبتا دلهره‌آوری برای زندگی‌اش به‌وجود می‌آید.
اقلیما درامی اجتماعی و خانوادگی همراه‌با ایدههای سینمای ترسناک و دلهره‌آور است که در بیست‌وپمجمین دوره جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بود. این فیلم روایتگر داستان زندگی زنی است که بعد از حمله‌ی قلبی همسرش دچار یکسری مشکلات روحی می‌شود. او که تا به اکنون با ترومای مرگ مادرش دست‌وپنجه نرم کرده حالا گرفتار یکسری اوهامات شده است، خیالاتی که نمی‌داند واقعی است یا در ذهن‌اش تداعی می‌شوند. او زن مو بلوندی را می‌بیند که کنار همسرش می‌نشیند و نگاه‌اش می‌کند.
کسی یا موجودی که خانه را بهم می‌ریزد و بند تسبیح را پاره می‌کند. اقلیما درنهایت تبدیل به فیلمی با ایدههای توطئه و خیانت می‌شود، اثری که با پایان تراژیک‌اش تصویری جنایی از خود ارائه می‌دهد. فیلم از ایده‌ی نسبتا خوبی بهره برده است اما فیلمساز و نویسنده در پرداخت آن بسیار کوتاهی می‌کنند. نورپردازی‌ها و رنگ‌های شاد فیلم شاید مناسب یک اثر دلهره‌آور نباشند و موقعیت‌های ترسناک آن نیز آنچنان قدرتمند نیستند که مخاطب را بترسانند و ذهن‌اش را در اختیار بگیرند. با اینحال این فیلم جز آثار نسبتا خوب سینمای دلهره‌آور و ترسناک ایران است.
۱۹. فیلم آل
- کارگردان: بهرام بهرامیان
- بازیگران: همایون ارشادی، مصطفی زمانی
- سال انتشار: ۱۳۸۸
خلاصه داستان: سینا به‌همراه همسرش فریبا برای یک مأموریت کاری به ارمنستان می‌رود. فریبا باردار است و سینا فکر می‌کند که آل در پی ربودن زنش است.
فیلم آل جز آن دسته از آثار ترسناکی است که با بهره‌گیری از باورهای عامیانه و روایت‌های فولکلوریک ساخته شده است. سینا که هنگام تولد مادرش را از دست می‌دهد، دچار تروما شده و نسبت به زن باردارش بسیار حساس است. او از طرف رئیس شرکت به ارمنستان می‌رود و همسرش را نیز با خود می‌برد. او مدام در فکر این است که نکند آل فریبا را بدزدد. فیلم علاوه‌بر ایدههای وحشت‌آفرین خود با روایتی عاشقانه نیز همراه است که بر سر ایده‌ی اصلی فیلم سایه می‌افکند. الهه رئیس شرکت عاشق سینا است و او را همه جا دنبال می‌کند. همین اتفاق در پیرنگ باعث می‌شود که فیلم نتواند ایدههای ترسناک خود را به‌درستی پرداخت کند.
آل تنها در پرده‌ی پایانی داستان عامیانه و ماورالطبیعه آل را همانند یکی اثر ترسناک رو می‌کند وگرنه فیلم تا رسیدن به سکانس‌های پایانی به ایده‌ی اصلی خود چندان اهمیتی نمی‌دهد. فیلم می‌توانست تبدیل به یک رئالیسم جادوی تمام‌عیار شود و در سینمای ایران حرفی برای گفتن داشته باشد. اما فیلمساز ترجیح می‌دهد که موجود ماورائی آل را چندان وارد جهان رئال نکند و به‌عنوان توهم شخصیت اول قصه‌اش آن را به مخاطب بشناساند.
۱۸. فیلم کلبه
- کارگردان: برزو نیک‌نژاد
- بازیگران: کامبیز دیرباز، جمشید آریا
- سال انتشار: ۱۳۸۷
خلاصه داستان: چند دانشجو برای تحقیق به یک غسالخانه می‌روند. آن‌ها در آن‌جا می‌فهمند که اتفاقات وحشتناکی در رابطه با یک جسد در حال رخ دادن است.
این فیلم برای اولین‌بار در جشنواره فیلم فجر به‌نمایش درآمد. کلبه تریلری ترسناک است که شبیه بیشتر آثار اینچنینی در جائی دور از آدم‌ها و در وسط جنگل اتفاق می‌افتد. فیلمساز قصه‌اش را در یک غسالخانه روایت می‌کند، جائی که چند دانشجو برای تحقیق به آن‌جا می‌روند. از اول سفر این چهار نفر، فیلمساز کدهایی به مخاطب می‌دهد و او را آماده‌ی داستانی هیجان‌انگیز می‌کند. از پیدا شدن مار گرفته تا تصادف با سگ و آن خواب ابتدای فیلم همه‌وهمه فضاسازی‌های خوبی را برای شروع یک قصه جمع‌وجور رقم می‌زنند.
اتفاقات فیلم در شبی بارانی رخ می‌دهد، زمانی‌که آدم‌های قصه بنزین تمام کرده‌اند و تنها چاره‌شان ماندن در غسالخانه‌ای است که مرده‌ای نیز در آن‌جا حضور دارد. کلبه به‌خوبی ار عناصر غافلگیری و تعلیق‌زایی استفاده می‌کند و می‌داند چگونه اطلاعاتش را به خورد تماشاگری بدهد که پای یک اثر ترسناک نشسته است. از همه مهم‌تر اینکه تا آخر فیلم نیز مشخص نمی‌شود که ماجرا از چه قرار است و چه اتفاقی دراین‌میان رخ داده است. با اینحال فیلم از لحاظ فیلمنامه، پایان‌بندی و بحث دراماتیکی گاهی کم می‌آورد و شبیه نمونه‌های خارجی پرداخت‌نشده عمل می‌کند اما با اینحال کلبه اثری است که می‌تواند برای مدتی مخاطب را به خود جذب کند.
۱۷. فیلم خواب لیلا
- کارگردان: مهرداد میرفلاح
- بازیگران: فاطمه معتمدآریا
- سال انتشار: ۱۳۸۸
خلاصه داستان: لیلا پدر و مادرش را از دست داده است و در خانه‌ای ویلایی به‌تنهایی زندگی می‌کند. او مدتی است که مورد آزار و اذیت دختری که از دید دیگران قابل روئت نیست، قرار گرفته است.
خواب لیلا تریلری روانشناسانه با ایدههای تعلیق‌برانگیز است که زندگی زنی روانپریش را دستمایه‌ی قصه خود قرار می‌دهد. این فیلم که از عناصر آثار علمی‌تخیلی بهره گرفته است با استفاده از مفاهیم روانشناسانه روان و ناخودآگاه قهرمان قصه‌اش را واکاوی می‌کند. لیلا مدتی است که دختری قرمزپوش را می‌بیند. او به لیلا حمله می‌کند و قصد جان‌اش را دارد. همه نگران لیلا می‌شوند و او را برای معالجه نزد روانپزشکی می‌برند که به آن‌ها درمان ازطریق هیپنوتیزم را پیشنهاد می‌دهد. روانپزشک ازطریق این روش درمانی ناخودآگاه لیلا را بیرون می‌کشد تا به هویت دختر قرمزپوش پی ببرد.
با اینحال توفیقی حاصل نمی‌شود و لیلا درمان‌های پرخطر دیگری را پیش می‌گیرد. خواب لیلا ایده‌ی جذابی دارد، فیلمی که قدری شبیه نمونه‌های خارجی عمل کرده است. اما دراین‌میان ممکن است که عدم پرداخت برخی اتفاقات و رویدادها مثل گذشته‌ی لیلا و دکتر سهرابی مخاطب را آزار دهد. از جهتی نیز جنبه‌ی روانشناسانه فیلم کم‌جان است و چندان در دل روایت نمی‌نشیند. با اینحال خواب لیلا در سکانس‌های تنش‌زایش خوب ظاهر می‌شود و می‌تواند تماشاگر را راضی نگه دارد. این فیلم در جشن سینمای ایران نامزد چندین جایزه متعدد شده است.
۱۶. فیلم دختری تنها در شب به خانه می‌رود
- کارگردان: آنا لیلی امیرپور
- بازیگران: شیلا وند
- سال انتشار: ۲۰۱۴
خلاصه داستان: در جائی که نام‌اش شهر بد است، دختری که شب‌ها تبدیل به یک خون‌آشام می‌شود با پسری به‌نام آرش ارتباطی عاشقانه برقرار می‌کند.
این فیلم که در خارج از ایران ساخته شده است، فرمی سیاه‌وسفید دارد و از المان‌های جهان وسترن بهره می‌گیرد. در این فیلم خون‌آشامی با دندان‌های تیزش در جهانی متعلق به نئووسترن‌ها قربانی‌های خود را در شب انتخاب می‌کند و به قتل می‌رساند. فیلمساز در این اثر بیشترین توجه‌اش را روی فرم قرار داده است و نوع نورپردازی‌ها، دکوپاژها، نوع لحن و نحوه‌ی فیلم‌برداری بیش از داستان با تماشاگر ارتباط برقرار می‌کنند. جهان فیلم، جهانی تلخ و ناراحت‌کننده است. جائی که فیلم در آن اتفاق می‌افتد، هیچ چیزش زیبا نیست.
شخصیت‌های فیلم همگی درگیر آخرالزمانی فلج‌کننده هستند و تنها این تبهکاران‌اند که جولان می‌دهند. فیلم در ابتدا با ایده‌ای جذاب شروع می‌شود و عناصر و المان‌های مختلف آن ما را به دیدن یک اثر قابل تامل امیدوار می‌کند اما در ادامه بعضی از عناصر بدون پرداخت باقی می‌مانند. فیلم دختری تنها در شب به خانه می‌رود، اثری در گونه‌ی وحشت است که به‌طوری استعاری از یکی از مهم‌ترین عناصر سینمای وحشت جهان یعنی دراکولا استفاده می‌کند و کاری به روایت‌های فولکلوریک ایرانی ندارد. این فیلم با وجود برخی ضعف‌های روایی‌اش جز متفاوت‌ترین فیلم‌های گونه‌ی وحشت ایرانی است.
۱۵. فیلم روایت ناپدید شدن مریم
- کارگردان: محمدرضا لطفی
- بازیگران: افشین یداللهی، رضا بهبودی
- سال انتشار: ۱۳۹۳
خلاصه داستان: همسر مریم در حال ساخت مستندی راجع‌به موجودات ماورالطبیعه است. آن‌ها حین ساخت این فیلم تصادف می‌کنند و مریم بعد از آن اتفاق ناپدید می‌شود.
ناپدید شدن مریم، فیلمی داستانی است که حال‌وهوایی مستندگونه نیز دارد. داستان از این قرار است که مرتضی به‌خاطر یکسری دلایل شخصی اصرار دارد تا فیلمی راجع‌به موجودات ماورالطبیعی بسازد. او به‌شدت روی این کار مسر است و حاضر نیست که پاپس بکشد. در این بین همسرش مریم دچار یکسری توهمات می‌شود و جلسات روان‌درمانی خود را شروع می‌کند. سرانجام آن‌ها در جاده‌ای تصادف می‌کنند و مریم ناپدید می‌شود. حالا دوستان او می‌خواهند روایتی از این اتفاق بسازند. آن‌ها از همه‌ی کسانی که با این دو نفر در ارتباط بوده مصاحبه می‌گیرند و صحبت‌هایشان را می‌شنوند. دراین‌میان نیز شنیدن صداها و دیدن اشباح در خانه از دید جهان روانکاوان و افراد مذهبی مورد بحث قرار می‌گیرد.
روایت ناپدیدشدن مریم، فیلمی ترسناک است که بجای استفاده از اصوات و پلان‌های اضطراب‌انگیز برای میخکوب کردن مخاطب از ایده‌ی فیلم‌های معمایی و تریلرها بهره می‌گیرد و آرام‌آرام تماشاگر را درون وضعیتی اضطرابی می‌اندازد. این فلیم اثری متفاوت در میان کارنامهی ژانر وحشت فیلم‌های ایرانی است که با ساختاری کمتر کار شده به روایتی نسبتا توانمند می‌رسد. تعلیقی که در این فیلم جریان دارد، می‌تواند حس ترس ظریفی را از داستان‌های فولکلوریک به شما انتقال دهد.
۱۴. فیلم زار
- کارگردان: نیما فراهی
- بازیگران: محمدرضا غفاری، حدیث میر امینی
- سال انتشار: ۱۳۹۵
خلاصه داستان: اَبِد دوستان خود را به خانه ویلایی‌شان دعوت می‌کند. آن‌ها در آن‌جا که مکانی نفرین شده است، احضار روح انجام می‌دهند.
زار فیلمی ترسناک است که با استفاده از عناصر و ایدههای ماورالطبیعه ساخته شده است. همانند بیشتر آثار ترسناک این فیلم نیز از عنصر مکانی نفرینی استفاده می‌کند و قصه‌اش را در آن‌جا پیش می‌برد. زوجی جوان دوستان خود را به ویلای‌شان دعوت می‌کنند، جائی که گذشته‌ای هولناک را پشت سر گذاشته است. حالا این مکان در تسخیر نیرویی عجیب است و ابد و دوستانش تصمیم گرفته‌اند که برای سرگرمی مراسم احضار روح انجام دهند. این فیلم که اولین تجربه کارگردانی نیما فراهی است براساس تجربه‌ی واقعی او ساخته شده است. اثری که بی‌جهت از بکارگیری فرم برای خلق ترس استفاده نمی‌کند و به‌خوبی قاب‌های ژانر ترسناک را می‌شناسد و از موسیقی به‌موقع استفاده می‌کند.
زار از طرف مجله spotlight horror awards به‌عنوان یک فیلم مهم ترسناک ایرانی شناخته شد، اثری که با تلفیق نوع جهانی فیلم ترسناک و برخی عناصر بومی ساخته شده است. این فیلم که برای اولین‌بار در جشنواره فیلم فجر اکران شد، توانست توجه مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کند. زار به‌دلیل مشکلات پروانه نمایش نتوانست اکران گسترده‌ای را در سینماهای کشور داشته باشد.
۱۳. فیلم حریم
- کارگردان: رضا خطیبی
- بازیگران: حمید فرخ‌نژاد
- سال انتشار: ۱۳۸۸
خلاصه داستان: پلیسی برای حل پرونده‌ی قتل چند توریست به شمال می‌رود. او در آن‌جا متوجه می‌شود که گذشته‌ی خودش ارتباط نزدیکی با این منطقه دارد.
سرگرد محبی که به‌تازگی خانواده‌اش را در تصادف از دست داده است، به ماموریتی غیرعادی فرستاده می‌شود. چند گردشگر خارجی در جنگل‌های شمال کشته شده‌اند و او باید راز این اتفاقات را کشف کند. حریم در دسته‌ی فیلم‌های ترسناک ماورالطبیعه قرار می‌گیرد. نیرویی در جنگل وجود دارد که آدم‌ها را می‌کشد و کسی نیز نمیتواند آن را ببیند. سرگرد محبی به جنگل می‌رود و اتفاقاتی خارج از کنترل و اراده‌ی آدمی رخ می‌دهد، مسائلی که زندگی محبی را به این مکان گره می‌زند. این فیلم در زمان اکران خود مخاطبان زیادی را به خود جلب کرد و توانست راه یک فیلم وحشت‌آفرین را طی کند اما به‌خاطر ضعف‌هایی که در فیلمنامه وجود داشت، حریم نتوانست آنچنان که باید خودش را در سینمای ایران جا کند.
این فیلم علاوه‌بر استفاده از عناصر ژانر وحشت، از ایدههای تعلیق‌آفرین و رازآلود نیز استفاده می‌کند. حریم با استفاده از فضاسازی موفق خود و همچنین بهره‌گیری از موسیقی و فرم‌های ترسناک توانسته است به‌درستی بستر یک اثر وحشت‌آفرین را خلق کند. این فیلم در حد اعتدال از عناصر فولک و بومی وحشت‌آفرین بهره می‌گیرد و با پیش‌داستان زندگی سرگرد محبی قصد بُعد بخشیدن به روایت دلهره‌آور خود را دارد. حریم همچنین با استفاده از نمادهای ناخودآگاه جمعی یعنی غار و جنگل بیش‌ازپیش به داستان ترسناک خود عمق بخشیده است.
۱۲. فیلم نُه
- کارگردان: شاهین رشیدی
- بازیگران: شاهین رشیدی، سارینا ترقی
- سال انتشار: ۱۳۹۹
خلاصه داستان: عکاسی تعدادی جوان را برای انجام یک مراسم به منطقه‌ای دورافتاده می‌برد، جائی که اتفاقات عجیبی از سمت نازی‌ها در حال رخ دادن است.
این فیلم که برای اولین‌بار در هنر و تجربه به‌نمایش درآمد منتخب جشنواره‌های بسیاری شد. نه روایتگر عکاسی است که هرساله‌ی برای آیین خاصی چند جوان را به منطقه‌ای می‌برد، افرادی که از آنچه در انتظارشان است بی‌خبر هستند. این فیلم نگاهی متفاوت به ژانر ترسناک دارد و در کارنامهی فیلم‌های ترسناک ایرانی تصویری متفاوت از خود نشان می‌دهد. نُه، در فضای جنگ جهانی دوم و سیاست‌های مرتبط با هیتلر و نازیسم اتفاق می‌افتد که همین رویکرد جذابیتی متفاوت و خاص به این اثر ایرانی بخشیده است.
می‌دانیم که ارتش نازی در جنگ جهانی دوم روی انسان‌ها آزمایش‌ها خطرناکی انجام داده است. حالا فیلمساز این اثر، همین اتفاق تاریخی را دستمایه‌ی شکل‌گیری قصه خود قرار می‌دهد و روایتی شبیه آنچه که در واقعیت جنگ جهانی دوم به‌وقوع پیوسته است را پرداخت می‌کند. به‌گفته‌ی کارگردان نُه این فیلم متشکل از چند گونه‌ی سینمایی است. او سعی کرده است تا همزمان ایدههای رازآلود بودن، معمایی، وحشت و تاریخی را درهم بیامیزد. این فیلم پیچیدگی‌های روایی خاصی دارد که می‌تواند تماشاگر را بیش‌ازپیش جذب خود کند.
۱۱. فیلم آن شب
- کارگردان: کوروش آهاری
- بازیگران: شهاب حسینی،
- سال انتشار: ۱۳۹۹
خلاصه داستان: ندا و بابک همراه نوزادشان بعد از یک مهمانی به هتل می‌روند. در آن‌جا اتفاقات وحشتناکی رخ می‌دهد و هر دویشان با کابوس‌هایی روبه‌رو می‌شوند.
آن شب تریلری ترسناک و محصول مشترک ایران و آمریکا است که در سی‌‌ونهمین دوره جشنواره فیلم ترسناک مولین دو ری برنده‌ی جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه شد. این فیلم روایتگر زن و شوهری است که به آمریکا مهاجرت کرده‌اند و پس از یک مهمانی دچار اتفاقات گیج کننده‌ای می‌شوند. این دو نفر به‌خاطر عدم تعادل بابک مجبور می‌شوند شب را در هتلی بمانند. بعد از مراجعه‌ی این دو نفر به هتل فیلمنامه روایتی موقعیت‌محور به خود می‌گیرد و هتل تبدیل به مکانی برای خلق موقعیت‌های ترسناک می‌شود. ندا و بابک شروع به دیدن کسانی می‌کنند که شبیه توهم هستند در ابتدا مخاطب فکر می‌کند که آدم‌هایی قصد آزار آن‌ها را دارند اما درواقع چنین نیست و آن خیالات، وجدان و نگفته‌های این زن و شوهر هستند.
هتل در اینجا تبدیل به استعاره‌ای جذاب می‌شود، هزارتویی که شخصیت‌های قصه به‌خاطر رازهایشان در آن گیر افتاده‌اند. آن شب از فرم وحشت استفاده می‌کند تا به محتوایی با ایدههای اخلاقی و نسبتا روانشناسانه برسد. این فیلم نسبت به دیگر آثار این فهرست، شباهت زیادی به نمونه‌های خارجی دارد و از ظرفیت‌های بومی استفاده نمی‌کند. شهاب حسینی برای بازی در این فیلم جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بهترین فیلم‌های ترسناک اسپانیا را برد.
۱۰. فیلم اثیری
- کارگردان: محمدعلی سجادی
- بازیگران: خسرو شکیبایی، هانیه توسلی، امین حیایی
- سال انتشار: ۱۳۸۰
خلاصه داستان: خورشید که به‌تازگی با جوان متمولی ازدواج کرده است، دچار روانپریشی می‌شود.
فیلم اثیری داستان زن جوانی به‌نام خورشید است که پدر و برادرش در موشک‌باران کشته شده‌اند. او که درگیر ترومای ناشی از این اتفاق است با جوانی به‌نام سمندر ازدواج می‌کند. حالا خورشید در زندگی تازه‌اش دچار اوهامات شبح‌واری است که اطرافیانش را به کام مرگ خواهد کشانید. اثیری از عناصر تعلیق و دلهره استفاده می‌کند تا روایتی جذاب به چالش‌های پیش‌روی شخصیت اصلی‌اش ببخشد. خورشید دچار توهم شده و در آینه چهره زنی را می‌بیند که در گذشته با خانواده‌ی همسرش در ارتباط بوده است. فیلم بعد از این اتفاق وارد درهم‌آمیزی ایدههای سورئال با جهان رئال قصه می‌شود و مرز میان واقعیت و رویا از هم می‌پاشد.
اثیری با استفاده از مبحث هیپنوتیزم و تلقین قصه‌ی خورشید را شکل می‌دهد و به‌نحوی از استحاله‌ی شخصیت آثار ترسناک استفاده می‌کند. این فیلم درواقع روی تفکرات روانشناسانه بنا شده است. از شخحصیت عموی سمندر گرفته که به‌خاطر جنون عشق و عقده‌های روانی دست به قتل می‌زند تا خورشیدی که هیپنوتیزم شده است و دکتری که دست به هیپنوتیزم می‌زند. با اینکه اثیری در آن سال‌ها به‌خاطر بهره‌گیری از این ایده‌ها فیلم جذابی به‌شمار می‌آمد اما می‌توانست با پرداخت بهتر جهان روانشناسانه‌اش قصه‌ی دلهره‌آورتری را خلق کند.
۹. فیلم ماهی و گربه
- کارگردان: شهرام مکری
- بازیگران: باباک امینی
- سال انتشار: ۱۳۹۲
خلاصه داستان: تعدادی دانشجو برای شرکت در جشن بادبادکها در جائی کنار یک برکه کمپ زده‌اند. درکنار این کمپ رستورانی وجود دارد که صاحبانش خیلی مشکوک رفتار می‌کنند.
ماهی و گربه فیلمی بدون کات است که همه‌ی روایت آن در یک سکانس پلان جمع شده است. فیلم از این نظر برای مخاطب می‌تواند بسیار جذاب و قابل اعتنا باشد. داستان از این قرار است که تعدادی دانشجو برای شرکت در جشنواره‌ی بادبادکها درکنار جنگلی کمپ کرده‌اند. رستورانی که در آن اطراف وجود دارد دچار کمبود گوشت است و حالا صاحبان آن‌جا با دیدن این کمپ به فکر شکار انسان افتاده‌اند. فضای فیلم سرد و رعب‌انگیز است و رنگ جانداری نیز دراین‌میان وجود ندارد. موسیقی هم کاملا حساب‌شده به‌عنوان یاری دهنده‌ی قصه‌ی تعلیق‌آمیز اثر ظاهر می‌شود.
مسئله‌ی دیگری که می‌تواند توجه مخاطب را به خود جلب کند و به‌شدت تنش‌ها بیفزاید، دوربینی است که نگاهی شخصیتمند دارد و همانند قاتلی همه چیز را از زیر نظر رد می‌کند. حرکات دوربین، نوع دکوپاژ، موسیقی، رنگ فیلم همه‌وهمه ما را به‌سمت اثری سوق می‌دهد که فرم نقش بسزایی را در روایت یک اثر ترسناک و وحشت‌آفرین ایفا می‌کند. دراین‌میان نیز از بازی خوب بابک امینی نمیتواند رد شد. او نشان می‌دهد که به درک درستی از جهان فیلمساز رسیده است و می‌داند که در دنیای ماهی و گربه چه چیزی را باید ارائه کند.
۸. فیلم زالاوا
- کارگردان: ارسلان امیری
- بازیگران: نوید پورفرج، هدی زین‌العابدین
- سال انتشار: ۱۳۹۹
خلاصه داستان: مردم زالاوا گمان می‌کنند که جن روستای‌شان را تسخیر کرده است. استوار احمدی که در حال گذراندن آخرین روز ماموریتش در این منطقه است سعی دارد، مردم را آرام کند.
زالاوا فیلمی با بهره‌گیری از ایدههای ترسناک ماورالطبیعه است که در منطقه‌ای به‌نام زالاوا اتفاق می‌افتد. در اینجا همه‌ی آدم‌ها با ترسی به‌نام جن‌زدگی زندگی می‌کنند. جن‌گیر عنصر اصلی زندگی آن‌هاست و این آدم‌ها همه چیز را به اتفاقات ماورائی ربط می‌دهند. استوار احمدی که خود در کودکی از خرافات رنج بسیار کشیده است در مقابل این مردم می‌ایستد اما درنهایت عزل و توبیخ می‌شود. جدال استوار احمدی و مردم روستا به جاهای بسیار تنش‌زایی کشیده می‌شود و فیلم به‌سمت معتقد بودن و نبودن به مسائل ماورائی می‌رود.
زالاوا از ایدههای بومی ماورایی و فولکلوریک بهره می‌گیرد که همین می‌تواند یکی از علت‌های موفقیت فیلم باشد. روایت به‌خوبی از پس فضاسازی قصه برآمده است و به‌درستی باورهای مردمی را پرداخت می‌کند که نمی‌توانند بدون سحر و جادو زندگی کنند. فیلم شبیه بیشتر آثار ترسناک ایرانی دست به قضاوت نمی‌زند و تماشاگر را با جهان اعتقادی خودش رها می‌کند. فیلمساز دو جهان متضاد را کنار یکدیگر قرار می‌دهد و با استفاده از ادوات سینمایی به تشریح جهان منطق با آنچه نادیدنی و غیرلمس است می‌پردازد. زالاوا توانست جائزه‌ی هئیت منتقدان جشنواره فیلم ونیز را به‌دست آورد.
۷. فیلم پوست
- کارگردان: بهمن و بهرام ارک
- بازیگران: جواد قامتی
- سال انتشار: ۱۴۰۰
خلاصه داستان: آراز عاشق دختری به‌نام مارال می‌شود اما به وصال‌اش نمی‌رسد تا اینکه می‌فهمد این جدایی کار طلسم‌های مادرش است.
پوست با روایتی عاشقانه شروع می‌شود و عاشیقی این قصه را روایت می‌کند. فیلم که از داستان‌ها و روایت‌های محلی در زمینه‌ی طلسم، موجودات ماورایی و جنیان الهام گرفته شده است در بستر داستان عشق و جدایی آراز و مارال به بازگویی یکسری اعتقادات و خرافه‌پرستی‌ها می‌پردازد. وقتی که آراز عاشق مارال می‌شود، مادرش به این عشق حسودی می‌کند. مادر آراز برای اینکه پسرش را برای خودش نگه دارد با استفاده از طلسم و جادو این دو را از یکدیگر جدا می‌کند. درنهایت مارال زن مرد دیگری می‌شود و آراز در غم فرو می‌رود. عقده‌ی ادیپ مادر تبدیل به نیروی محرکه‌ای برای شروع این داستان ترسناک است و به بطن مسائل پیرامون طلسم و جنیان نیز نفوذ می‌کند.
چیزی که پوست را تبدیل به اثری جذاب و مهم در سینمای وحشت ایران کرده، استفاده از داستانی فولک و ظرفیت‌های بومی در این زمینه است. این فیلم تمام سعی خود را می‌کند تا فیلمی ایرانی به‌چشم بیاید. ایدههای نمایش جن و سم نیز به درستی پرداخت شده‌اند و فیلمساز توانسته با استفاده از تعاریف بومی این موجودات را طراحی کند. پوست اثری درخور توجه است، چراکه نه قصد قضاوت دارد و نه شبیه بیشتر آثار ترسناک ایرانی برای دور زدن سانسورها به‌دنبال زیرسوال بردن اتفاقات ماورایی است.
۶. فیلم سایه های بلند باد
- کارگردان: بهمن فرمان‌آرا
- بازیگران: فرمز قریبیان
- سال انتشار: ۱۳۵۷
خلاصه داستان: عبدالله برای مترسکی که اهالی روستا ساخته‌اند، چشم و گوش می‌کشد. بعد از این اتفاق مردم دیده‌شان به آن مترسک تغییر می‌کند و برایشان جایگاه یک توتم را می‌یابد.
سایه‌های بلند باد که براساس داستان کوتاه معصوم اول هوشنگ گلشیری ساخته شده است، روایتگر آدم‌های روستایی است که زندگی‌شان به یک مترسک گره می‌خورد. در داستان هوشنگ گلشیری معلم مدرسه راوی داستان است که این اتفاق به‌خودی‌خود اطلاعات بیشتری را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد و او را در جهان قصه غرق می‌کند. اما در این فیلم دیگر راوی وجود ندارد و قصه از زاویه دید دیگری روایت می‌شود. حذف نقش معلم به‌عنوان کسی که داستان را جلو می‌برد می‌تواند کمی آزاردهنده باشد، چراکه قرار است اطلاعات کمتری به تماشاگر منتقل شود.
سایه‌های بلند باد، اثری استعاری و نمادین است که با ایدههای سورئال خود جهانی متفاوت را خلق می‌کند. مترسکی که مردم می‌سازند و عبدالله تزئین‌اش می‌کند، حالا حکم یک موجود ماورائی و مقدس را پیدا کرده است. اهالی از چیزی که به‌دست خود ساخته‌اند حالا حساب می‌برند و زندگی‌شان را درگیر چیزی می‌کنند که تنها از چوب و پشم ساخته شده است. سایه‌های بلند باد نقدی استعاری و اجتماعی به رفتارهای مردمانی است که مطیع چیزی به‌جز عقل و منطق‌شان هستند. این فیلم فضاسازی خوبی دارد و لحن سرداش نیز در پیشبرد قصه نقش به‌سزایی ایفا می‌کند.
۵. فیلم طلسم
- کارگردان: داریوش فرهنگ
- بازیگران: سوسن تسلیمی، جمشید مشایخی
- سال انتشار: ۱۳۶۵
خلاصه داستان: زن و مرد جوانی در شب عروسی‌شان در جنگل گم می‌شوند و سر از عمارت مرموزی درمی‌آورند. خانه‌ای که مدت‌ها پیش عروس جوانی را در خود گم کرده است.
طلسم که در پنجاه‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت ۴ سیمرغ بلورین بود فیلمی اقتباسی است که داریوش فرهنگ فیلمنامه آن را براساس فیلم مغاک و آونگ (The Pit and the Pendulum) به کارگردانی راجر کورمن نوشت که البته فیلمنامه این اثر نیز اقتباسی از یکی از داستان‌های ادگار آلن است. طلسم از یکی از مهم‌ترین عناصر سینمای ترسناک یعنی عمارتی مرموز آنهم در وسط جنگل بهره می‌گیرد و داستان‌اش را در آن‌جا روایت می‌کند. باتوجه‌به اینکه خاستگاه اصلی قصه طلسم ایرانی نیست اما نویسنده توانسته است که به‌خوبی آن را بومی‌سازی کند و از سنت‌های قومی ایرانی برای پرداخت بهتر آن بهره بگیرد.
این فیلم در زیرمتن خود داستانی استعاری درباره‌ی وضعیت زنان در جامعه‌ی سنتی ایران است. عروسی که به‌خاطر خونبها به خانه‌ی بخت می‌رود، درواقع همان خانم خانه است که در شب عروسی‌اش گم می‌شود و برای سال‌ها در آن دالان زندانی می‌ماند. به بیانی این دو زن تقلید پرداختی یکدیگر هستند، دو آدم از دو طبقه‌ی متفاوت اما از یک جنس. هر دو زندانی و هر دو دربند اهداف مردان. این فیلم با استفاده از یک طراحی صحنه‌ی جذاب و فضاسازی قابل قبول توانسته که در خلق یک سبک بصری قدرتمند عالی عمل کند.
۴. فیلم پستچی سه بار در نمی‌زند
- کارگردان: حسن فتحی
- بازیگران: علی نصیریان، باران کوثری، محمدرضا فروتن
- سال انتشار: ۱۳۸۷
خلاصه داستان: مردی زن جوانی را برای تسویه حساب گروگان می‌گیرد و به خانه‌ای متروکه می‌برد، جائی که داستان‌های دیگری نیز در حال اتفاق افتادن هستند.
پستچی سه بار در نمی‌زند، یکی از مهم‌ترین و متفاوت‌ترین فیلم‌های سینمای ایران است. این فیلم سه داستان متفاوت را در یک ساختمان سه طبقه روایت می‌کند. در هرکدام از این طبقات قصه‌ای در حال رخ دادن است که نهایتا در نقطه‌ای به یکدیگر می‌رسند. کارگردان با استفاده از ایدههای محتوایی و شخصیتی این داستان‌ها را درهم می‌آمیزد و به یکدیگر ربطشان می‌دهند. نکته‌ی حائز اهمیت در این اثر خط زمانی آن است. درواقع داستان هرکدام از این طبقات در دوره‌‌ی زمانی خاصی اتفاق می‌افتد. در طبقه‌ی اول و در روزگار معاصر حبیب سارا را برای تسویه حساب با پدرش ربوده است. در طبقه‌ی دوم که در دهه‌ی چهل اتفاق می‌افتد مرد لاتی با بازی جذاب و تیپ‌وار امیر جعفری به‌همراه زن موقت‌اش در آن‌جا اتراق کرده است. در طبقه‌ی سوم نیز شاهزاده صولت بعد از به قدرت رسیدن رضا شاه در آن‌جا مخفی شده است.
پستچی سه بار در نمی‌زند، در انتهای پرده‌ی اول کم‌کم وارد ایدههای جنایی و تریلرگونه خود می‌شود و به‌نوعی مرز میان رویا و واقعیت را نیز از میان می‌برد. معلوم می‌شود که ناپدری سارا یکی از افراد درون همین ساختمان است که در برهه‌های زمانی مختلف به‌تصویر کشیده شده و مدت‌ها است که مرده است. این فیلم علاوه‌بر فیلمنامه جذاب خود به‌خوبی ازپس فضاسازی‌ها و کنترل لوکیشن برمی‌آید و می‌تواند تا مدتی در ذهن تماشاگر خود را ماندگار کند.
۳. فیلم خوابگاه دختران
- کارگردان: محمدحسین لطیفی
- بازیگران: باران کوثری، نگار جواهریان
- سال انتشار: ۱۳۸۳
خلاصه داستان: رویا و شیرین بعد ار قبولی در دانشگاه در خانه‌ای قدیمی ساکن می‌شوند. همه چیز خوب پیش می‌رود تا اینکه از خانه‌ای مخروبه روبه‌روی محل زندگی آن‌ها صداهای عجیبی به گوش می‌رسد.
خوابگاه دختران درامی اجتماعی و دلهره‌آور است که با بهره‌گیری از یکسری ایدههای کمرنگ روانشناسانه ساخته شده است. این اثر متعلق به دهه‌ی هشتاد است. زمانی‌که فیلم‌های ایرانی سمت‌وسویی اجتماعی و سیاسی به خود گرفته بودند و زنان نیز در میان این قصه‌ها به‌عنوان شخصیت‌های کنشمندی نشان داده می‌شدند. رویا و شیرین نیز در این روایت همسو با دیگر کارکترهای این سال‌ها در حال سهم‌خواهی هستند و قرار است برای ادامه‌ی تحصیل به شهری خارج از تهران بروند. دراین‌میان اما رویا شخصیتی جذابتر و قدرتمندتر دارد، او نمی‌ترسد و دربرابر ناملایمات و سختی‌ها نیز استقامت می‌کند.
وقتی که شرین و رویا به سرکوه شهر محل تحصیل‌شان می‌رسند، یکی از مهم‌ترین عناصر ژانر ترسناک (گوتیک) یعنی خانه‌ای مخروبه و فاقد سکنه در قصه ظاهر می‌شود و این تنها رویا است که از چیزی نمی‌ترسد. حال در این مخروبه چیزی وجود دارد که عروس‌ها را به قتل می‌رساند. فیلمساز با استفاده از شخصیت قباد ساکن این ساختمان به‌نوعی ایده‌ی استحاله (اما ضعیف) در ژانر وحشت را بکار می‌گیرد و به تعلیق اثر نیز می‌افزاید. خوابگاه دختران نگاهی انتقادی به مسئله‌ی اعتقاد به جن و موجودات ماورایی دارد و از ایدههای روانشناسانه، خانوادگی، طنز، ماورایی، دلهره‌آور و… بهره می‌گیرد و قصه‌اش را روایت می‌کند.
۲. فیلم زیر سایه
- کارگردان: بابک انوری
- بازیگران: نرگس رشیدی
- سال انتشار: ۲۰۱۶
خلاصه داستان: موشکی به آپارتمان شیده برخورد می‌کند. بعد از این اتفاق شبحی در هیئت یک زن در ساختمان ظاهر می‌شود.
زیر سایه، که محصول مشترک کشورهای قطر، اردن و بریتانیا است، به‌عنوان نماینده‌ی بریتانیا در هشتادونهمین دوره جوایز اسکار به این رویداد معرفی شد. این فیلم که به زبان فارسی ساخته شده است، بعد از نمایش در جشنواره ساندنس توسط نتفلیکس خریداری شد. داستان این فیلم در تهران و زمان موشک‌باران اتفاق می‌افتد. پدر خانواده‌ای به دلایل کاری به جبهه اعزام می‌شود. بعد از رفتن او موشکی به آپارتمان آن‌ها برخورد می‌کند اما منفجر نمی‌شود. بعد از این اتفاقات همه چیز بهم می‌ریزد و شیده و درسا، شخصیت‌های اصلی فیلم شبح‌هایی در خانه‌شان می‌بینند. درواقع همه چیز بعد از اصابت موشک شروع می‌شود، گویی این شی جنگی با خود چیزهایی به این خانه آورده است.
از این منظر فیلم تبدیل به اثری ضدجنگ می‌شود و از روایت‌های فولک جنوبی مربوط‌به جنیان هم بهره می‌گیرد. به بیانی قالب وحشت فرمی است برای ارائه‌ی محتوا و جهان‌بینی فیلمساز. شیده به‌خاطر اخراج‌اش از دانشگاه دچار فروپاشی روانی شده است و از طرفی نیز برای نوع پوشش‌اش دستگیر می‌شود. فیلمساز با استفاده از شخصیت شیده، نگاه گذرا و ظریفی نیز به وضعیت زنان در ایران می‌اندازد و موانع سر راه آن‌ها برای رسیدن به اهداف‌شان را بررسی می‌کند.
۱. فیلم شب بیست و نهم
- کارگردان: حمید رخشانی
- بازیگران: حمیده خیرآبادی، مرجانه گلچین، رضا رویگری
- سال انتشار: ۱۳۶۸
خلاصه داستان: در شب تولد محترم، پدر او شبحی را در خانه‌شان می‌بیند. سال‌ها بعد زمانی‌که محترم ازدواج کرده و نوزادی را به دنیا آورده است، هنوز این شبح حضور دارد و محترم را آزار می‌دهد.
شب بیست‌ونهم بدون شک بهترین فیلم ترسناک سینمای ایران است. اثری که جلوتر از زمان خود ساخته شد و بالطبع مورد بی‌مهری‌های فراوانی نیز قرار گرفت. فیلمی که می‌توانست موتور ژانر وحشت سینمای ایران را روشن کند. این فیلم از لحاظ فرم و محتوا نمایشی قابل ستایش است و با بیشتر روایت‌های ترسناکی که در سینمای ایران ساخته می‌شوند، تفاوتی اساسی دارد؛ و آن استفاده از عناصر و المان‌های بومی است. تمهیدی که برادران ارک در فیلم پوست‌شان انجام دادند. درواقع حمید رخشانی در دهه‌ی شصت کاری را انجام داده بود که هم‌اکنون فیلمسازان و منتقدان به‌دنبالش هستند. داستان‌های فولک و روایت‌های محلی از پتانسیل بسیار بالایی برای ساخت یک اثر ترسناک و دلهره‌آور دارند، چیزی که رخشانی خیلی وقت پیش اما در دورانی بد بدان پی برده بود.
این بدزمانی باعث شد که خیلی‌ها شب بیست‌ونهم را اثری در دسته‌ی فیلمفارسی خطاب کنند و آن را نمایشی عامه‌پسند بدانند. فیلمساز در این فیلم تصویری دقیق از وضعیت اجتماعی و خانوادگی طبقه‌ی سنتی جامعه به‌نمایش درمی‌آورد و به‌خوبی جایگاه زن را در میان خانواده‌های ایرانی قدیمی نشان می‌دهد. علاوه‌بر همه‌ی اینها فیلم بخشی از موفقیت خود را مدیون تدوین ساموئل خاچیکیان است. خاچیکیان استاد مسلم فیلم‌های دلهره‌آور ایرانی با استفاده از ایدههای تریلرگونه‌اش قدرت درام و کارگردانی رخشانی را بیشتر کرده است.
پرسش‌های متداول
۱- بهترین فیلم های ترسناک ایرانی کدام‌اند؟
از میان بهترین فیلم های ترسناک ایرانی می‌توان به فیلم‌های شب بیست‌ونهم، زیر سایه، پستچی سه بار در نمی‌زند و ماهی و گربه اشاره کرد.
۲- فیلم های ترسناک ایرانی جدید کدام‌اند؟
از میان بهترین فیلم‌های ترسناک ایرانی جدید می‌توان به فیلم‌های زالاوا، پوست، نُه و آن شب اشاره کرد. .