درنهایت، این مریخنورد اعجابانگیز بهخاطر نقص سیستم بر اثر اتلاف توان، زیر گردوغبار طوفان مریخی فرو رفت. دانشمندان ناسا برای بیدار کردن این مریخنورد تلاش زیادی کردند و جلسهای که برای قطع امید از آپورچونیتی برگزار شد، مانند مراسم ترحیم بود. دانشمندان نهتنها برای مرگ مریخنورد، بلکه برای پایان همکاری ۱۵ سالهی خود گریه میکردند.
خجالتآورترین گافهای ناسا
در میان مأموریتهای ناسا، برخی شکستها به دلایل احمقانهای رخ دادند که میشد خیلی راحت آنها را برطرف و مأموریت را با موفقیت به سرانجام رساند؛ مثلاً اشتباهی که مهندسان در صیقل دادن آینه تلکسوپ فضایی هابل مرتکب شدند، باعث شد نخستین تصاویر این تلسکوپ بهصورت تار ثبت شود؛ یا انهدام مدارگرد اقلیمی مریخ با هزینه ساخت ۳۲۷ میلیون دلار بهخاطر استفاده از واحد اندازهگیری انگلیسی به جای سیستم متریک ناسا اتفاق افتاد. در ادامه با برخی از مهمترین گافهای ناسا آشنا خواهید شد.
افتضاح آینه هابل
بعد از حادثه آپولو ۱، برنامههای فضایی ناسا در قالب مأموریتهای آپولو برای مدتی متوقف و شش مأموریت بعدی بدون سرنشین انجام شد تا اینکه آپولو ۱۱ سرانجام آرزوی فرود انسان بر ماه را محقق کرد. سپس، یک سال پس موفقیت تاریخی آپولو ۱۱، مأموریت آپولو ۱۳ نیز نزدیک بود با وقوع انفجار در فضاپیما به هنگام رسیدن به ماه به ماجرای تراژیک دیگری تبدیل شود، اما خوشبختانه هر سه فضانورد جان سالم به در بردند.
انفجار شاتل فضایی چلنجر
اگرچه عامل بسیاری از شکستهای ناسا خطای انسانی و ناکارآمدی سازمانی بوده است، طبیعت نیز در این میان مأموریتهای ناسا را از لطف خود بینصیب نگذاشته است. در سال ۱۹۸۷، موشک اطلس-قنطورس (Atlas-Centaur) که نوعی سامانه یکبارمصرف پرتاب به حساب میآمد، تنها چند دقیقه پس از پرتاب مورد اصابت صاعقه قرار گرفت و از کنترل خارج و منهدم شد.
پروژه فضایی آپولو (Apollo) که با هدف فرود انسان بر سطح کره ماه از از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۵ در جریان بود، بزرگترین، پرهزینهترین و هیجانانگیزترین مأموریت فضایی تا به این زمان است؛ اما تا پیش از آنکه ناسا موفق شود با مأموریت آپولو ۱۱ در تاریخ ۲ ژوئیه ۱۹۶۹ فضانوردانی مانند نیل آرمسترانگ و باز آلدرین را بر سطح ماه فرود آورد، حوادث ناگواری را از سر گذراند که گاهاً به مرگ برخی از فضانوردان منجر شد.
این بار نیز مشابه حادثه چلنجر، نگرانی ناسا از تعویق برنامههایش و نادیده گرفتن هشدار مهندسان نسبت به آسیبپذیری فومهای محافظ حرارتی مخزن خارجی شاتل این حادثه مرگبار را رقم زد. ماجرا از این قرار بود که هنگام پرتاب شاتل به فضا، قطعهای از این فوم کنده شده و در اثر اصابت به بال، منجر به ایجاد شکافی در لبه شاتل شد. گرمای زیاد شاتل هنگام بازگشت به زمین باعث شکسته شدن بال و درنتیجه تکهتکه شدن شاتل و بارش آوار آن بر فراز شرق تگزاس شد.
بااینحال، چترهای این کاوشگر به خاطر اطلاعات اشتباه یک جفت شتابسنج هنگام باز شدن با مشکل روبهرو شدند؛ اما پیش از برخورد با سطح و در آخرین لحظات باز شدند و گالیله از این ماجرا جان سالم به در برد. ناسا کاوشگر گالیله را در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۳ به عمد منهدم کرد تا بدین ترتیب به ماموریتش پایان دهد.
فضاپیمای دارت
اولین حادثه مرگبار در تاریخ پرواز فضایی ناسا در ۲۷ ژانویه ۱۹۶۱ در حین آمادهسازی برای اولین مأموریت فضایی با سرنشین آپولو رخ داد. آتشسوزی ناگهانی در سکوی پرتاب آپولو ۱ حین عملیات آزمایشی در ایستگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال در فلوریدا منجر به مرگ هر سه فضانورد گاس گریسوم، اد وایت، راجر چافی شد. علت این حادثه اشتعالزایی مواد داخل فضاپیما و اکسیژن خالص و نقص طراحی دریچه بود که باز کردن به موقع آن را برای نجات جان فضانوردان ناممکن کرده بود. در پی این حادثه، ناسا رسماً این عملیات آزمایشی را که هرگز زمین را ترک نکرد، آپولو ۱ نامید.
تکههای کپسول جنسیس در صحرای یوتا آمریکا
مأموریت آپولو و فرود نخستین انسانها بر سطح ماه، ایستگاههای فضایی در مدار، تلسکوپ فضایی هابل و جیمز وب و فضاپیماهای بینستارهای که در حال حاضر در دورترین نقاط منظومه خورشیدی در حال انجام مأموریت هستند، همه و همه تنها برخی از دستاوردهای چشمگیر بشر در درک بهتر جهانی است که در آن زندگی میکنیم.
آپورچونیتی در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۳، با یک موشک Delta II، در فاصلهی سه هفته پس از همزاد خود، اسپریت، به فضا پرتاب شد و اگرچه ماموریتش تنها برای ۹۰ روز طراحی شده بود، تقریباً به اندازهی ۵۰۰۰ روز مریخی دوام آورد. بااینحال، در تاریخ می ۲۰۱۸، دانشمندان JPL (آزمایشگاه پیشرانش جت) یک گزارش آبوهوایی نگرانکننده از ماهوارههای مریخی ناسا دریافت کردند؛ یک طوفان بزرگ گردوغبار در فاصلهی چند صد کیلومتری آپورچونیتی در جریان بود که مانع از رسیدن نور خورشید به صفحات خورشیدی این مریخنورد شده بود. این فضاپیما قبلا از یک طوفان مشابه جان سالم به در برده بود؛ اما با داشتن بیش از ۱۴ سال سن، دیگر قادر به تحمل شرایط سخت نبود. یک خطا در حافظهی آپورچونیتی منجر به از بین رفتن کل حافظهی طولانیمدت آن شد.
اد ویلر یکی از پژوهشگرهای ناسا این خطاها و شکستها را دعوت به بیداری میخواند؛ اما منتقدین با زیر سؤال بردن برنامههای مریخ این سؤال را مطرح میکنند که چه عاملی این سیارهی متروک را ارزشمند و شایستهی توجه میسازد؟ بهویژه چون ناسا نزدیک به یک میلیارد دلار برای رسیدن به پاسخ این سؤال هزینه کرده است.
فضاپیمای دیدبان مریخ
نتایج تحقیقات بعدا نشان داد ناسا کاملاً از این موضوع آگاه بوده است که سرمای بسیار زیاد هوا باعث اختلال در اتصال بخشهای سوخت جامد به مخازن سوخت مایع خواهد شد و ممکن است منجر به نشت سوخت و انفجار شود؛ بااینحال، برای اینکه مأموریت STS-51-L طبق برنامه و زمان تنظیم شده صورت گیرد، ناسا تصمیم گرفت با نادیده گرفتن خطر انفجار، پرتاب را انجام دهد. همین امر موجی از خشم عمومی و تعلیق موقت برنامه شاتل فضایی ناسا را در پی داشت.
حادثه شاتل فضایی کلمبیا
این کار از حساسیت بالایی برخوردار بود، اما زمانی که دارت در پرواز آزمایشی در اکتبر ۲۰۰۴ به ماهوارهی در حال گردش خود برخورد کرد، منهدم شد. ناسا تا یک سال از انتشار گزارش این شکست خودداری کرد و بعد با لحن شدیدی، علت این شکست را آموزش و تجربه ناکافی، کمبود وقت، کد نرمافزاری بد و مسئولیتناپذیری برخی افراد عنوان کرد.
تکههای شاتل فضایی کلمبیا بر فراز آسمان تگزاس
در نیم قرن گذشته، حدود ۳۰ فضانورد در حین تلاش برای انجام مأموریتهای فضایی خطرناک جان خود را از دست دادهاند، اما اکثر این سوانح یا روی زمین یا در جو زمین اتفاق افتادهاند؛ یعنی پایینتر از خط فضا در ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری از زمین که به «خط کارمان» (Kármán line) شهرت دارد.
متأسفانه این پایان مشکلات هابل نبود. ۲۷ ژوئن ۱۹۹۰، وایلر، دانشمند ارشد برنامه تلسکوپ فضایی هابل دربرابر جمعی از خبرنگاران حاضر شد تا به آنها بگوید آینهی اصلی ۹۴٫۵ اینچی پروژهی ۱٫۵ میلیارد دلاری ناسا که بهتازگی به فضا پرتاب شده بود، با مشخصات نادرستی صیقل داده شده است. این «انحراف کروی» بسیار ناچیز بود؛ درواقع، کمتر از ۱/۵۰ عرض یک تار موی انسان؛ اما همین انحراف ناچیز کافی بود تا بسیاری از عکسهای هابل تار شود و بهجای ۷۰ درصد، تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از نور ستارگان را ثبت کند.
شاتل فضایی چلنجر (Challenger) قرار بود طی مأموریت STS-51-L کاوشگر اولیس را به مدار ببرد، اما تنها ۷۳ ثانیه پس از پرتاب در تاریخ ۲۸ ژانویه سال ۱۹۸۶ در ارتفاع ۵۰ هزار پایی به علت نقص فنی منفجر شد و هر هفت فضانورد سرنشین از جمله کریستا مکآلیف، معلم دبیرستانی که بهعنوان بخشی از طرح «آموزگار در فضا» انتخاب شده بود، جان خود را از دست دادند.
در ادامه با برخی از شکستهای رباتیک ناسا، بهویژه در رابطه با مأموریتهای مریخ آشنا خواهید شد.
کاوشگرهای فضایی رنجر؛ شروعی پر فراز و نشیب
مهندسان ناسا بر لبهی باریک سرعتعمل و خطرپذیری گام برمیدارند. آنها لازم است برای هر مأموریت، بین این دو عامل، تعادل مناسب را پیدا کنند، چراکه شکست یک مأموریت به دلیل شتاب یا تأخیر در بهانجام رساندن آن ممکن است کنسل شدن کامل برنامه را در پی داشته باشد. پس از آتشسوزی آپولو ۱، موفقیت ناسا در فرود آوردن نخستین انسانها بر سطح کره ماه به دلیل رعایت همین تعادل بود؛ تعادلی که کماکان برای هر مأموریت با آن دست به گریبان است.
تاکنون ۵۰ مأموریت به مریخ انجام شده که تنها نیمی از آنها موفقیتآمیز بوده است. از بین آنها، سهم ناسا ۲۹ مأموریت با شش پرتاب ناموفق است که در مقایسه با ۲۰ مأموریت شوروی سابق که ۱۷ مورد آن با شکست روبهرو شد، آمار خوبی است. بااینحال، نگاه نزدیک به برخی از بزرگترین شکستهای مریخی ناسا خالی از لطف نیست؛ ازجمله مدارگرد اقلیمی مریخ و قطبنشین مریخ که در بخش خجالتآورترین گافهای ناسا بیشتر با آنها آشنا خواهید شد.
کمی پیش از حادثهی باز نشدن چتر کپسول جنسیس، نزدیک بود حادثهی مشابهای برای کاوشگر گالیله (Galileo) پیش بیاید که اطلاعات بسیار ارزشمندی از سیاره مشتری و قمرهای آن دراختیار دانشمندان قرار داده است. کاوشگر گالیله در تاریخ ۱۸ اکتبر ۱۹۸۹ با شاتل فضایی آتلانتیس به فضا پرتاب شد. این کاوشگر در تاریخ ۷ دسامبر ۱۹۹۵ به مشتری رسید و افتخار اولین فضاپیمایی که به دور سیارهای بیرونی میچرخید را نصیب خود کرد.
چیزی که شکست مارینر ۱ را برای ناسا خجالتآور میکند این است که تا به امروز هنوز نفهمیدهاند مشکل این فضاپیما چه بود؛ بااینحال، اکثراً بر این باورند که یک خطای بسیار جزیی در کد کامپیوتر منجر به این شکست شده است. حتی آرتور سی کلارک، نویسنده مشهور داستان های علمیتخیلی، زمانی به طعنه گفت که مارینر ۱ «با گرانقیمتترین خط تیره تاریخ از پا درآمد.» خوشبختانه، مارینر ۲ توانست سفر موفقیتآمیزی را به سیاره زهره به پایان برساند و افتخار اولین فضاپیمایی را که توانست از نزدیکی یکی از سیارههای منظومه خورشیدی عبور کند، نصیب خود کرد.
دو دهه طول کشید تا ناسا پس از آتشسوزی آپولو ۱، برنامه شاتل فضاییاش را از سر بگیرد. پس از حادثهی چلنجر، ۳۲ ماه و حادثهی کلمبیا نیز ۳۰ ماه تا پرتاب فضاپیمای بعدی ناسا فاصله انداخت. اما در کمتر از ۳۰ ماه پس از حادثهی آپولو ۱، ناسا پنج مأموریت آپولو دیگر را به سرانجام رساند و در پنجمین مأموریت بود که نیل آرمسترانگ و باز آلدرین بر سطح ماه قدم گذاشتند. چندین سال پس از این اتفاق تاریخی، زمانی که آرمسترانگ به آخر دههی زندگیاش رسیده بود، دربارهی عواملی که پای نخستین انسانها را به ماه رساند، اینطور گفت: «سرعت پیشرفت متناسب با اندازهی ریسکی است که با آن روبهرو میشویم. عموم مردم ممکن است ریسکپذیری کمتری نسبت به افراد درگیر در مأموریتهای ما داشته باشند، اما محدود کردن پیشرفت به بهانهی از بین بردن ریسک کار اخلاقیای نیست.»
هزینهی ساخت مدارگرد اقلیمی مریخ ۳۲۷ میلیون دلار بود، اما دستکم ناسا از این اشتباه گرانقیمت درس گرفت تا واحدهای اندازهگیریاش را پیش از پرتاب فضاپیما بررسی کند.
قطبنشین مریخ
بخش بزرگی از این دستاوردها را نیز مدیون سازمان فضایی ناسا هستیم که در زمان جنگ سرد و پس از پرتاب ماهواره اسپوتنیک-۱ توسط اتحاد جماهیر شوروی بنیادگذاری و فعالیت رسمیاش از ۱ اکتبر ۱۹۵۸ آغاز شد. درواقع، بسیاری از «نخستین»های اتفاقات فضایی در دل ناسا شکل گرفتهاند؛ پرتاب ماهواره ارتباطی Telstar l و انتقال اولین سیگنالهای تلفن و تلویزیون ازطریق ماهواره؛ ثبت اولین تصاویر از نمای نزدیک از مریخ با مأموریت Mariner 4 در سال ۱۹۶۴؛ پرتاب اولین ماهواره آبوهوایی ژئوسنکرون در سال ۱۹۷۴؛ ارسال نخستین انسانها به کره ماه با مأموریت آپولو ۱۱ بهطوری که پس از مأموریت آپولو ۱۷، دیگر پای هیچ انسانی به ماه نرسید؛ ارسال نخستین مریخنورد و درنهایت ثبت نخستین تصاویر واضح از تولد و مرگ ستارگان و سیاهچالهها و تعیین سن جهان و نرخ دقیق انبساط آن با تلسکوپ فضایی هابل.
مریخنورد آپورچونیتی (Opportunity) یکی از موفقیتآمیزترین پروژههای ناسا و جهشی بزرگ برای یافتن حیات در مریخ بود. مأموریت این مریخنورد ۱۵ سال به طول انجامید و در این مدت، با کشف علائمی از آب مایع لابهلای سنگهای مریخ و بالا رفتن از دهانهی یک گودال مریخی به چشمانداز بیسابقهای از این سیاره رسید.
بررسی دادههای دریافتی از مدارگرد نشان داد که مهندسان شرکت صنایع هوافضایی لاکهید مارتین که ناسا برای ساخت این مدارگرد استخدام کرده بود، به جای سیستم متریک ناسا که نیوتنثانیه است، از واحد اندازهگیری انگلیسی پوندنیرو استفاده کرده بودند. این واحد اندازهگیری برای مدارگرد ناخوانا بود و بهخاطر مشکلاتی که در مسیریابی ایجاد شد، فضاپیما در مسیر خود به سطح مریخ بسیار نزدیک شده یا در اتمسفر آن از بین رفته یا پس از خروج از اتمسفر وارد فضای خورشید مرکزی شده بود.
این کاوشگرها عمداً طوری طراحی شده بودند که به سطح ماه برخورد کنند و مأموریتشان این بود که تا لحظه برخورد با ماه از سطح آن عکسبرداری کنند و به زمین بفرستند. درنهایت، تصاویری که توسط کاوشگرهای فضایی رنجر ثبت شد به ناسا کمک کرد برای فرود اولین انسانها بر سطح کره ماه تحت برنامه آپولو برنامهریزی کنند.
برنامه فضایی مارینر
کپسول جنسیس (Genesis) ناسا در تاریخ سپتامبر ۲۰۰۴ با نمونههایی از باد خورشیدی به زمین برگشت که درواقع جریانی از الکترونها و پروتونهایی بود که دانشمندان امیدوار بودند اسرار خورشید و منظومه خورشیدی را برملا کنند.
برنامه آرتمیس (Artemis) قرار است با گذشت بیش از نیم قرن پا جای برنامه آپولو گذاشته و فضانوردان را با فضاپیمای اوراین و موشک ۹۸ متری اسپیس لانچ سیستم (SLS) که جانشین برنامه شاتل فضایی شده، به سطح ماه برگرداند. البته نخستین مأموریت با نام آرتمیس ۱، پرواز آزمایشی بدون سرنشینی است که پرتاب آن تاکنون بارها به تأخیر افتاده است. این موشک ابتدا قرار بود هفتم شهریور ۱۴۰۱ پرتاب شود، بعد ۵ مهر و حالا تا اواخر آبان و در صورت مهیا بودن شرایط، تأخیر خورده است.
این کپسول قرار بود به کمک چتر فرود به آرامی به زمین بازگردد و پیش از آنکه هرگونه برخورد و ارتعاش باعث جابهجایی ذرات گرانبهایی خورشیدی شود، هلیکوپتری آن را در میانه راه بگیرد. بااینحال، چتر جنسیس باز نشد و کپسول همراه با محمولهی بینهایت ارزشمندش وسط صحرای یوتا آمریکا افتاد. پژوهشگران ناسا بعدا دریافتند که دلیل باز نشدن چتر این کپسول وارونه نصب شدن حسگرهای کاهش سرعت آن بوده است!
کاوشگر گالیله
ماژول فرماندهی آپولو ۱ یک روز پس از آتشسوزی
این مدارگرد در تاریخ ۱۱ دسامبر ۱۹۹۸ برای مطالعه اقلیم و جو مریخ و تغییرات سطحی این سیاره و بهعنوان رله ارتباطی برای مأموریتهای آینده به فضا پرتاب شد؛ اما وقتی به مریخ رسید و مأموریت خود را شروع کرد، در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۱۹۹۹ به یکباره در سکوت فرو رفت و دیگر خبری از آن نشد.
اما بهطور خلاصه، مدارگرد اقلیمی مریخ (Mars Climate Orbiter) به خاطر اشتباه احمقانه ناسا به استفاده از واحدهای اندازهگیری انگلیسی بهجای استاندارد بینالمللی منهدم شد و ۳۲۷ میلیون دلار خرج روی دست این سازمان گذاشت. قطبنشین مریخ (Mars Polar Lander) نیز که ساختش بیش از ۲۰۰ میلیون دلار هزینه داشت، سال بعد پرتاب شد، اما در حین فرود ارتباطش با زمین قطع شد و تا به امروز کسی نمیداند دقیقاً چه اتفاقی برایش افتاد و لاشهاش کجا فرود آمد.
فضاپیمای دارت (DART)، مخفف Demonstration for Autonomous Rendezvous Technology به معنی «نمایش تکنولوژی پهلوگیری خودمختار» قرار بود نمایشی مقتدرانه از دقت مسیریابی ناسا باشد؛ چراکه هدف از پرتاب این فضاپیما نهتنها پهلوگیری کنار یک سیاره بود، بلکه قرار بود این کار را با ماهواره ارتباطی در گردش انجام دهد.
اولین تلاش ناسا برای پرتاب SLS به دلیل نقص یکی از موتورهای این موشک، در دقایق پایانی لغو شد. در دومین تلاش، مهندسان ناسا موشک را با سوخت هیدورژن مایع فوقسرد پر کردند؛ اما بعداً به دلیل نشت سوخت ناسا مجبور شد پرتاب SLS را مجدداً به تعویق بیندازد. در آخرین نمونه، ناسا به دلیل نگرانی از وضعیت جوی نامناسب به دلیل وقوع توفند استوایی ایان پرتاب را لغو کرد.
از نظر برخی، برنامه آرتمیس چیزی جز دور ریختن پول نیست و آنقدر در زمان پرتاب و به ثمر رسیدنش تأخیر ایجاد خواهد شد که شرکتهای خصوصی مدلی پیشرفتهتر از آن را ساخته و به ماه خواهند فرستاد. البته این افراد تقصیر را از چشم سیاستهای کنگره آمریکا میبینند و نه ناکارآمدی دانشمندان و مهندسان ناسا؛ چراکه مأموریتهای بازگشت انسان به ماه بهخاطر هزینههای گزافی که به دولت تحمیل میکرد، یکی پس از دیگری منحل میشد. بااینحال، اسپیس لانچ سیستم تاکنون حدود ۲۳ میلیارد دلار طی ده سال گذشته هزینه داشته است. در همین مدت، شرکتهای فضایی خصوصی از جمله اسپیس ایکس نشان دادند که میتوان تنها با صرف ۵۰ میلیون دلار برای هر پرتاب، فضانوردان و محموله را به فضا فرستاد. این رقم برای SLS چیزی حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زده شده است.
مدارگرد اقلیمی مریخ
پس از یک مأموریت ۱۶ روزه، شاتل فضایی کهنهکار کلمبیا (Columbia) که اولین پرواز برنامه شاتل فضایی ناسا را در سال ۱۹۸۱ انجام داده بود، در تاریخ ۱ فوریه ۲۰۰۳ در حال ورود به جو زمین بود که ناگهان متلاشی شد و هر هفت سرنشین آن جانشان را از دست دادند.
سرنشینان چلنجر: الیسون انیزوکا، کریستا مک آولیف، گریگوری جارویس، جودیت رزنیک، مایکل جان اسمیت، دیک اسکوبی، رونالد مکنر
فضاپیماهای رباتیک یا همان کاوشگرهای فضایی، سرنشین انسانی ندارند و برای انجام کارهای پژوهشی و اندازهگیری به فضا فرستاده میشوند. این فضاپیماهای بدونسرنشین به ناسا امکان میدهند بدون به خطر انداختن جان انسانها، مرزهای اکتشافات فضایی را گستردهتر کنند. مأموریتهای رباتیک ناسا اگرچه خسارت جانی به بار نمیآورند، بسیار پرهزینه هستند و شکست آنها هزینههای گزافی را روی دست این سازمان میگذارد. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که فقط چند کار در دنیا از پرتاب ربات به فضا و فرودآوردن سالم آن سختتر است. درواقع، سوجورنر (Sojourner)، نخستین مریخنورد، در دورهای متولد شد که مهندسان مطمئن نبودند حتی میتوانند رباتی را روی مریخ به کار بیندازند.
البته اینکه ناسا اخیراً نام یکی از مأموریتهای فضایی خود را به اختصار دارت گذاشته (مخفف Double Asteroid Redirection Test بهمعنی «آزمایش تغییر مسیر دوگانه سیارک») و از این لحاظ باعث سردرگمی شده است، خود میتواند بخشی از گافهای ناسا باشد. این مأموریت با هدف آزمایش روش انحراف اجرام نزدیک به زمین انجام شده است.
موشک اطلس-قنطورس
در طول ۶۴ سالی که از عمر ناسا میگذرد، شکستهای این سازمان هزینهی مالی و جانی گزافی بر جای گذاشتهاند؛ اما از سوی دیگر، ریسکپذیری امری اجتنابناپذیر در پیشرفت تکنولوژی است.